(Porijeklo roda Imamovića u Gradačcu vezano je za odluke
Husein-kapetana – Zmaja od Bosne)
O džamiji Husejniji imamo najviše podataka. Izgrađena je 1826. godine. Dobila je ime po Husein-kapetanu koji je obezbijedio sredstva za njenu gradnju. To je najljepša stara džamija u Gradačcu, pa i široj okolini. Locirana je uz sami bedem – zaštitni zid kompleksa starog grada, uz sjevernu karaulu. To je jedina stara džamija u Gradačcu koja je presvođena kupolom. Prema predanju koje se prenosi u narodu, samo malo niže ove džamije postojala je manja džamija koja je izgorjela u požaru. Ovaj podatak može biti sasvom logičan, jer upravo malo niže od džamije Husejnije nalazi se stari harem, u kome je od svih poznatih ličnosti bio sahranjen i Mehmed I. – kapetan, Gradaščević, koji je umro 1755/56. godine, što je 71 godinu prije nego što je izgrađena Husejnija.
Pretpostavka istraživača Traljića da je vjerovatno, kada je izgrađena Husejnija Husein-kapetan dao nalog da se poruši tvrđavska džamija nema osnova, jer kako smo vidjeli iz arhivske građe, tvrđavska džamija bila je u upotrebi preko 50. godina i pored izgrađene džamije Huseinije i radila je sve do 1878. godine.
Prema narodnoj pjesmi vezanoj za izgradnju džamije Husejnije, glavni stručnjak je bio Salko Sarajlija, što se vidi iz slijedećih stihova:
U Gradačcu gradu bijelome,
Hair čini Husein-kapetane,
Hair čini bijelu džamiju.
Nju mi gradi Salko Sarajlija:
Alem meće, elem stati neće,
„Stan aleme stan dragi kamene,
Dobru sam te hairu namijenio,
Da s udaju cure Begzadića,
Da se žene momci Fidahića.
Ovdje možemo vidjeti, kako izgleda tlocrt džamije Huseinije:
Džamija Huseinija ima skoro kvadratnu osnovu, čije su dimenzije 11,5 x 11,30 m. Kupola kojom je pokrivena džamija je na osmostranom tamburu, tri manje kupole pokrivaju trijem. Munara je veoma lijepa, a visoka je 25 metara. Međutim, po najnovijim saznanjima visina munare Husejnije iznosi ne 25 nego 35 metara. Husejnija je bila i ostala, od izgradnje pa sve do današnjih dana glavna gradska džamija. U njoj su održavane posebne vjerske svečanosti, a u povodu raznih značajnih datuma. Učene su dove i mukabele, (glasno učenje kurana u džamiji od strane više hafiza). Mukabela se obično uči uz ramazan. Zbog toga su u toj džamiji bili na službi samo imami hafizi do odlaska hafiza Džemala ef. Hodžića zv. Gagić 1973. godine.
Podatke o učačima mukabela imamo od 1906. godine. Tako na primjer 1906. hafisku mukabelu u Husejniji su učili hafiz Mustafa Duraković, hafiz Sejfulah Tufekčić, hafiz Sejfo Husić, hafiz Husein Mulabegić; 1922. hafiz Husein Abdić, hafiz Ahmed Bijelić, Abdulah Srebreniković, (on nije bio hafiz); 1930. godine hafiz Ibrahim Sendić Ahmetov, hafiz Uzeir Mehinović, hafiz Husein Abdić; 1935. godine hafiz Ibrahim Sendić, hafiz Uzeir Mehinović i hafiz Abdulah Hodžić. Ovdje nije naveden hafiz Mustafa ef. Imamović vjerovatno omaškom, jer to je bio hafiz koji je imao veoma bogato obrazovanje i ugled u Gradačcu, a jedan je od vjerskih službenika koji ima najduži staž imama u džamiji Husejniji. Pored toga bio je angažiran i u drugim institucijama Bošnjaka u Gradačcu i šire. Po predanju u porodici Imamovića, jedan od prvih imama u Husejniji nakon njenog završetka 1826. godine bio je dalji predak hafiza Mustafe ef. Imamovića, kojeg je Husein-kapetan doveo u Gradačac iz Sarajeva, nekako u vrijeme kada je džamija počela sa radom.
Uz džamiju Husejniju bile su postavljene prangije (topovi) iz kojih se pucalo za vrijeme vjerskih praznika (ramazana, bajrama, zatim na svečani dan mevluda). Odobrenje zato su davale aktuelne vlasti. Prema podacima od 1926. godine, pa do 1945. godine, topčije su bili Ibrahim Hasanović, Bego Bristrić, a najduže svakako Ademović Ahmet, koji je tu dužnost obavljao od 1930. do 1945. godine.
Uređenje prostora oko džamije Huseinije, kao i njene popravke, vršene su više puta. Tako je kameni zid ispod džamije bio svojevremeno srušen pa je 1900. godine vođena akcija za izgradnju potpornog zida. Ta akcija pokrenuta je 1899.godine. Radi se, ustvari, o haremskom zidu. Pomoć za izgradnju toga zida dalo je i Zemaljsko vakufsko povjerenstvo u iznosu od 2.600 kruna. Licitaciju za ustupanje radova proveli su Seid ef. Softić, kao predsjednik, članovi Bećir-beg H.Ibrahimbegović – (ustvari Gradaščević) i hafiz Mustafa ef. Imamović. Radove su izveli Natal Longani iz Gradačca i Stijepo Jurišić iz Travnika. Radovi su završeni u junu 1903. godine. Velika ulazna metalna vrata u džamijsko dvorište postavljena su 1906. godine. I godine 1904. vršena je opravka džamije Husejnije. Bilo je određenih oštećenja na kupoli džamije, kao i oštećenja ispod šerefe. Taj dio munare je popravljen i ona je obojena. To se dogodilo 1904. godine.
Do tada je munara bila ozidana od cigle, a ne od kamena. Adaptacija i opravka trajala je i u periodu od 1907. do 1909. godine . Prijem radova izvršio je Ali Riza ef. Prohić koji je u to vrijeme bio predsjednik Vakufskog povjerenstva, zatim poduzetnik Emin Mejremić i sekretar Džaferović Husein. „Tom prilikom džamija je okrečena, popravljeno je veliko kube i mala kubeta, dvije kapije, ulazna vrata, i pod, a ubačeno je 18 novih pendžera, napravljen ćulah (alem) i dio munare. Takođe popravljen je kameni zid oko džamije“.
Kada je džamija Husejnija građena 1826. godine njena kupola je prekrivena olovom. Vremenom krov kupole je oštećen, a 24.10. 1926. došlo je do velike oluje (znači na stogodišnjicu postojanja džamije). Oluja je prouzrokovala veliku štetu na džamiji, a posebno na kupoli. Tada je inžinjer Kadić iz Sarajeva procjenio da je nužno olovni krov zamijeniti bakarnim limom i na taj način sanirati stanje na džamiji. Vođena je akcija za prikupljanje sredstava za zamjenu olova limom na krovu. U periodu 1938. i 1939. godine taj posao je okončan.
U sanaciji je učestvovao i Vakufsko mearifski saborski odbor iz Sarajeva, koji je odobrio sredstva kao učešće u iznosu od 4.500 kruna. Posao prekrivanja su prihvatili ovdašnji limari Fehim Festa i i V. Ploskić. Vakufsko povjerenstvo odobrilo je takođe 7.000 dinara za popravak. U vezi stim član povjerenstva, H. Šakić Abdulah sačinio je izvještaj u vezi s tim poslom. Formiran je poseban građevinski odbor koji je pratio odvijanje poslova. U odbor su ušli:
1) H.Šakić Abdulah, trgovac,
- Hafiz Sendić ef. Ibrahim,
- Jusuf Džaferović, kovač,
- Avdić Džemal, mujezin džamije,
- Mehmed Šećić, mjesni starješina mahale Čaršija,
- Sadik ef. Sendić, penzioner,
- Ahmet Subašić, posjednik,
- Husein Kondžić, trgovac,
- Šefik Dizdar, činovnik,
- Mesud H. Ađulović, trgovac i
- Hafiz Uzeir ef. Mehinović, mektebski mualim.
Posao oko zamjene olovnog krova sa limenim je uspješno završen početkom mjeseca maja 1939. godine.
Pouzdano se zna da je oko 1830. godine imam džamije Husejnije Mula Murat Sadiković. Naime, o tome je sačinjena izjava njegovog sina Hadži Hasan-age Sadikovića iz 1905. godine. To je sasvim moguće, jer Sadikovići su bili prisutni u Gradačcu sve do pred kraj austro-ugarske vladavine. Kasnije se ne javlja to prezime. Zanimljivo je da je prije 1878. godine u tvrđavskoj džamiji bio imam hafiz Osman Sadiković.
Čovjek koji je najviše proveo na dužnosti imama u džamiji Huseiniji je hafiz Mustafa ef. Imamović. On je tu dužnost obavljao od 1880. do 1918. godine, kada je umro, što je punih 38 godina. Njega je na toj dužnosti naslijedio hafiz Ahmed Hilmi ef. Muftić muderis u Svirac medresi. Muftić je tu dužnost obavljao sve do 1924. godine, odnosno do 1928. Zamjenik mu je bio hafiz Ibrahim ef. Sendić sin Ahmetov. Od godine 1929. hatibsku dužnost u ovoj džamiji preuzeo je Ibrahim ef. Topčagić. On je vršio tu dužnost do 1937. godine. U jednom periodu, tačnije od 1924. do 1927. obavlja dužnost u džamiji Husejniji hafiz Sejfulah ef. Tufekčić.
Unutrašnji izgled džamije Huseinije ilustrirat ćemo sa nekoliko snimaka:
Od početka 20. stoljeća pa do 1941. godine na dužnosti mutevelije u džamiji Husejniji bili su: „Hafiz Mustafa ef. Imamović do 1906., Mustaj-beg Gradaščević do 1916. godine, hafiz Hakija ef. Hafizović. Od 1916. do 1918. godine hafiz Ibrahim ef. Sendić Ahmetov. Međutim, 1932. godine ef. Sendić izabran je za muteveliju ujedinjenih vakufa u Gradačcu“. Nakon Jusufa Džaferovića kao mutevelije, 1940. godine, na tu dužnost ponovo je izabran hafiz Ibrahim ef. Sendić.
Početkom 1909. godine izvršena je reorganizacija džemata u Gradačcu. Formiran je Vakufsko mearifski džemat u Gradačcu u koga su ušle mahale: Čaršija, Svirac, Bukva, Gradska mahala i Kiptijan, (podgradska ciganska mahala).
U Vakufsko – mearifsko povjerenstvo ušli su:
- Bećir-beg H.Ibrahimbegović,
- Hafiz Mustafa Duraković,
- Derviš-beg Gradaščević,
- Hafiz Mustafa ef. Imamović,
- Derviš-aga Šakić,
- Mula Ahmet Đulić,
- Hafiz Omer Nezić,
- Mehmed Arnautalić,
- Hadži Zaim Sivić,
- Mula Husein M. Mujčinović,
- Hasib H. Osmanović,
- Ahmet Topčagić i
- Agan Mehmedičević.
Za zamjenike su izabrani:
- Mehmed H. Muhamedović,
- Ahmo Novalić,
- Ibro Beširević,
- Latif Bristrić,
- Hasan Bajramović,
- Emin Džidić,
- Omer Zrnić,
- Ahmet Omeragić,
- Mula Osman Osmanlić.
Godine 1937. članovi džematskog medžlisa bili su:
- Mujaga H. Beširović,
- Hasan Imamović,
- Ahmed Terzić,
- Alija H. Mehmedović,
- Ahmed Bukvarević,
- Osman Sarajlić,
- Jusuf ef. Bilajac,
- Husein Mehmedović,
- Osman Sejdić,
- Mustafa Mehinović,
- Ahmet Džidić i
- Hasan Mehmedičević.
Epigrafika na džamiji Husejniji i objektima uz tu džamiju:
- Iznad ulaznih vrata u džamiju Husejniju, na kamenoj ploči veličine 72x 64 cm nalazi se slijedeći natpis:
Prevod teksta iznad ulaznih vrata džamije glasi:
„Kako su lijepi mihrab i minber džamije osvjedočenih vjernika,
Čija izvanredna kupola se može porediti sa „Bejti mamumorom“.
Vrijedne hvale su bogomolje gdje god se nalazile,
A posebno kupolama presvođena mjesta, gdje se pada ničice.
Svakodnevno se na bogomolje prosipa obilata milost,
Jer su to mjesta i bogomolje pobožnih.
Priznati se mora da je za podizanje ovakve bogomolje
Potrebna uputa božja i njegova pomoć.
Nastojanja savremenika ostala su bezuspješna .
Jer nešto slično nije vidio ni onaj ko je mnogo putovao.
Sretni emir kapetan tvrđave Gradačca,
Od boga je upućen i pomognut za ovakvu gradnju.
Pridružujući se čestitanju njezina dovršetka, evo kronograma,
Krkleri rekoše: „Ovo je lijepa džamija i dom vjernika.“
Godina 1242.“ (1826.)
Navedeni tekst sačinio je zvornički muftija, Muhibija, što je takođe uklesano u kamenu ploču, a na desnoj strani uklesan je potpis kaligrafa ali se vidi samo riječ „Salih“.
(Preuzeto iz knjige GRADAČAC SA OKOLINOM – U PROŠLOSTI autor Esad Sarajlić, izdavač „Preporod“ Gradačac, 2008. godine)
Autor: Esad Sarajlić
(SLIJEDI NASTAVAK)